Devrimlerin Gölgesinde Yükselen Diktatörlükler: Umuttan Otoriterliğe Giden Yol

Devrim ve Diktatörlük Arasındaki İnce Çizgi

   Devrimler tarih boyunca halkların baskıya, adaletsizliğe ve yoksulluğa karşı gösterdiği en radikal direniş biçimi olarak öne çıkmıştır. Ancak birçok devrim, doğduğu ideallerle değil, kurduğu rejimlerle hatırlanır. Özgürlük vaatleriyle başlayan süreçlerin diktatörlüklere evrilmesi, tarihsel olarak neredeyse kronikleşmiş bir fenomendir. Peki neden devrimler, halkın özgürlüğünü tesis etmek yerine sıklıkla onu yeni bir baskı biçimiyle baş başa bırakır?

Devrimlerin Başlangıç Noktası: Umut, Öfke ve Liderlik Arayışı

   Her devrim, halkın değişim arzusunun en yoğunlaştığı anda patlak verir. Yoksulluk, adaletsizlik, yozlaşma ve baskı ortamı; kitleleri radikal dönüşümlere iter. Bu ortamda karizmatik bir lider, halkın umudu haline gelir. Ancak bu liderler zamanla “halkın sesi” olmaktan çıkıp “halkın yerine” konuşan otoriteler haline gelir. Burada en belirleyici faktör, gücün sınırlandırılamaması ve kurumsal denetimin ortadan kalkmasıdır.

Fransız Devrimi: Hürriyetin Terörle İmtihanı
   1789 Fransız Devrimi, eşitlik, özgürlük ve kardeşlik ilkeleriyle başladı. Ancak devrimin lideri Robespierre, devrim karşıtlarıyla mücadele gerekçesiyle “Terör Dönemi”ni başlattı. Bu dönemde giyotin, özgürlüğün sembolü haline geldi. Düşünce özgürlüğü yerini “devrim ahlakı”na bırakmış, muhalifler topluca idam edilmişti. Kısa süre sonra bu kaotik ortam, Napolyon Bonapart gibi bir figürün “düzeni sağlama” vaadiyle iktidara gelmesine yol açtı. Devrim, mutlak monarşiyi yıkmıştı, ama yerine mutlak bir imparatorluk gelmişti.

Rus Devrimi: Proletaryanın Adına İnşa Edilen Totalitarizm

   1917’de Çarlık rejiminin devrilmesiyle başlayan Bolşevik Devrimi, işçi sınıfının iktidarını savunan bir ideolojiyle doğdu. Ancak Lenin’in ölümünden sonra iktidarı ele geçiren Stalin, Sovyetler Birliği’ni baskıcı bir diktatörlüğe dönüştürdü. Muhalifler ya gulaglara gönderildi ya da infaz edildi. “Halk için” yola çıkan devrim, halkın korku içinde yaşadığı bir rejime dönüştü. Sovyetler'de halkın değil, tek bir adamın iradesi egemen oldu.

Küba Devrimi: Batista’ya Karşı Mücadeleden Tek Adam Rejimine
   1959’da Fidel Castro liderliğinde gerçekleşen Küba Devrimi, ABD destekli Batista rejimini devirdi. Devrim, eğitim ve sağlıkta ciddi reformlar getirse de siyasal alanda tek parti rejimi kuruldu. Muhalefet bastırıldı, basın özgürlüğü ortadan kalktı. Küba, kısa süre içinde sosyalist bir diktatörlüğe dönüştü. Devrimci lider Fidel, halkın temsilcisi olmaktan çıkarak devletin ta kendisi haline geldi.

İran Devrimi: Özgürlükten Teokrasiye
   1979’da İran halkı, Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin baskıcı yönetimine karşı ayaklandı. Ancak devrim sonrasında Ayetullah Humeyni liderliğinde kurulan İslam Cumhuriyeti, laikliğe karşı sert bir duruş sergiledi. Başörtüsü zorunlu hale getirildi, kadın hakları kısıtlandı, muhalifler baskı altına alındı. Devrim sonrası kurulan rejim, Şah’ın baskıcı sisteminden daha az otoriter değildi; yalnızca ideolojisi farklıydı.

Diğer Örnekler: Devrim Maskesiyle Gelen Diktatörlükler

• Çin: Mao Zedong önderliğinde gerçekleşen Çin Devrimi, milyonlarca insanın hayatına mal olan Kültür Devrimi ve "Büyük İleri Atılım" gibi felaket politikalarıyla tarihe geçti. Mao, eleştiriye kapalı bir “kült lider” haline geldi.

• Vietnam: Ho Chi Minh liderliğinde bağımsızlık kazanan Vietnam, uzun yıllar boyunca tek parti rejimiyle yönetildi.

• Libya: Kral İdris’e karşı yapılan devrim sonrası iktidara gelen Muammer Kaddafi, 42 yıl boyunca ülkeyi tek adam olarak yönetti.

• Mısır: 2011 Arap Baharı ile Hüsnü Mübarek’in devrilmesinden sonra kısa süreli özgürlük havası, Sisi'nin askeri darbesiyle sona erdi.

Devrimin Dönüm Noktaları: Neden Diktatörlüğe Evrilir?

1. Kurumsal Zayıflık: Devrim sonrası devletin kurumları yıkılır, yerine yenileri konulamazsa gücü denetleyecek mekanizmalar ortadan kalkar.

2. Karizmatik Liderlik: Halkın tüm umudunu bağladığı lider, zamanla sorgulanamaz bir figüre dönüşür.

3. Düşman İmgesi: "Karşı-devrimci", "hain", "dış güç" gibi söylemlerle muhalefet bastırılır.

4. İdeolojinin Mutlaklığı: Devrim ideolojisi mutlak doğru haline gelir; farklı düşünenler dışlanır ya da cezalandırılır.

5. Güvenlik Gerekçesi: İstikrar sağlama bahanesiyle olağanüstü yetkiler sürekli hale gelir.

   
   
   

Devrimler Kendi Çocuklarını Yer mi?
   Tarih bize defalarca şunu göstermiştir: Devrimler yalnızca baskıyı yıkmakla kalmaz, yerine neyin konacağını belirlemediğinde yeni bir baskı biçimi doğurur. Özgürlük ancak kurumsal denge, ifade özgürlüğü, çoğulculuk ve hukukun üstünlüğü ile mümkündür. Devrim, yalnızca bir başlangıçtır. Onu özgürlüğe dönüştürmek ise uzun, sabırlı ve denetimle örülmüş bir süreçtir.